TÜSİAD’ın ekonomi toplantıları dizisinin üçüncüsü “İşgücü Piyasası Dinamikleri ve İşsizlik Sorunu” başlığı ile düzenlendi.
Toplantıda konuşan TÜSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Simone Kaslowski, Türkiye’nin en kıymetli meselelerinden birinin işsizlik olduğunu söyledi ve iktisadın küçüldüğü süreçten çıkmanın iki temel şartı olduğunu söyledi. Bu şartları “güveni ve istikrarı sağlamak” ve “ödenemeyeceği düşünülen kredilerin banko bilançolarından çıkarılması” biçiminde sıralayan Kaslowski şöyle konuştu:
“İstihdam teşvikleri sadeleştirilmeli”
“Son açıklanan datalar işsizliğin bir sıçrama yaparak yüzde 12,3’e yükseldiğini gösteriyor. Mevsim etkilerinden arındırıldığında işsizlik oranı sadece bir ay içerisinde 0.6 yüzde puan artarak yüzde 12’ye çıktı. Tarım dışı işsizlik yüzde 14, genç işsizliği ise yüzde 22,2 düzeyine yükseldi. Bu yüksek oranlar birtakım önlemler alınması gerektiğine işaret ediyor.
Son yıllarda istihdam teşviklerinde çok değerli ilerlemeler kaydedildi. Kimi yeni teşvikler de gündemde. Teşvikler istihdam üzerinde genel olarak olumlu tesir yapıyor. Fakat çeşitli istihdam teşviklerinin bir düzenleme altında birleştirilerek sadeleştirilmesinin yararlı olacağına inanıyoruz.
Geçtiğimiz yıla aslında ümitle başlamıştık. 2017 yılındaki yüksek büyümenin akabinde 2018’in ilk çeyreğinde de büyüme yüzde 7,4 gibi yüksek bir rakama ulaşmıştı. Elbette bu büyümenin Kredi Garanti Fonu’nun yeni limitleri çerçevesinde artan krediler ile finanse edilmiş olması nedeniyle sürdürülebilir olmadığını ve iktisadın yavaşlamaya başlayacağını bekliyorduk. Denetimli bir yavaşlama, ya da yumuşak inişi başarıp başaramayacağımız en çok sorulan sorular ortasındaydı. Maalesef Ağustos ayında meydana gelen şok ile bir arada süreç düşünülenden süratli yaşandı.
“Dış borç yüzde 53’e yükseldi”
Küresel krizden bu yana dünyada bol ve ucuz para devrinde Türkiye dış borcunu yüzde 35’ten yüzde 53’e yükseltti. Bu, ekonomimizin yüksek büyüme oranlarına ulaşmasını sağladı. Lakin 2013 yılından beri yurt dışında faizler yavaş yavaş arttı ve bu borcun maliyeti de ekonomimiz için her geçen gün artıyor.
Dış borcumuzun büyük kısmı özel kesimin üzerinde. Kamu-özel iş birliği projeleri için sağlanan finansman da dahil yaklaşık 306 milyar dolar. 2018 yılı başından itibaren bu borç azalmaya başladı. Ağustos ayında yaşadığımız şoktan sonra hem kur hem de faizlerde görülen artış ile süreç hızlandı. Banka kredilerinde gördüğümüz yavaşlama da bunun bir sonucu. Bu durum kullanılan kapasitede gerilemeye, yeni yatırımların ertelenmesine ve üretimde düşüşe neden oluyor. Hasebiyle ekonomimiz küçülüyor.
Bu süreçten mümkün olduğunca süratli çıkabilmek ve büyümeye geri dönebilmek için temel iki şart var. Birinci şart inancı ve istikrarı sağlamak. Hem yurt dışından ülkemize finansman sağlamaya devam etmek zorundayız, hem de yurt içinde iktisada olan inancı pekiştirmemiz gerekiyor. Bunu fakat öngörülebilir siyasetlerle ve şeffaflıkla sağlayabiliriz. Bu nedenle kurumların bağımsızlığını ve özgür piyasa prensiplerinden taviz verilmeden içinde bulunduğumuz zorluklarla çabayı önemsiyoruz.
İkinci şart banka bilançolarında artık geri ödenemeyeceği düşünülen kredilerin bilanço dışına çıkaracak sistemlerin kurulması. Pek çok ülke bu tıp düzeneklere gerektiğinde başvurdu. Kore ve İsveç üzere başarılı birçok örnek var. Bu sayede gerçek kesimde sağlıklı ve verimli alanlara taze kredi sağlamasının önünü açabiliriz. Bu türlü düzeneklerin olmadığı bir ortamda büyümeye elbette yeniden dönebiliriz lakin çok daha uzun bir vakit beklememiz gerekir.
“İlişkiler, ekonomi politikaları kadar önemli”
Sizlerin de bildiği üzere global iktisattaki durum hala kırılgan ve içinde bulunduğumuz coğrafyadaki jeopolitik riskler yüksek. Bu süreci ne kadar süratli bir biçimde aşar, kırılganlıklarımızı ne kadar çabuk azaltabilirsek dışarıdan gelebilecek şoklara karşı o kadar güçlü oluruz. Ayrıyeten istihdam üzerindeki olumsuz tesirleri de en aza indiririz. Global münasebetlerimiz de bu süreçte en az iktisat politikalarımız kadar kıymetli. Global ekonomik sistemin daha güzel çalışması için yapılan tenkitleri anlamak ve bunlara tahliller üretmek hepimizin vazifesi. Fakat bu telaffuzların gerçekçi tenkit seviyesinden çıkarak, ideolojik çıkarlara alet edilmesine de karşı çıkmalıyız.
Demokratik sistemlerdeki aksamaların tesiriyle demokrasiden kuşku etmek büyük bir kusur olur. Demokrasi ve özgürlükler toplumsal huzurun, refahın ve dünya barışının temel taşıdır. Şunu net bir formda belirtmek isterim hür ticaret yerine ekonomik korumacılık, özgürlükçü demokrasi yerine siyasal popülizm, kültürel çoğulculuk yerine kültür savaşları, kimseye yaramayacak ve uzun vadede durumu yalnızca kötüleştirecektir.
Bugün Avrupa Birliği’nde pek çok sorun tartışılıyor. Brexit ile beraber ortaya çıkan en önemli gerçek; mevcut sistemin sorunlarının yanında ne kadar çok fayda da ürettiğidir. İngiltere’de çıkış sürecinin düşünülenden çok daha sıkıntı ve sancılı olması, elde edilen bu değerli kazanımlardan vazgeçmenin ne kadar sıkıntı olduğunu da göstermektedir. Bugüne kadar gerek dünyada gerekse AB’de yaşanan kriz periyotlarını daima entegrasyonun arttığı Birliğin daha da güçlendiği devirler izlemiştir. Biz de politikalarımızı günübirlik gelişmelere nazaran değil kalıcı trendler ve kıymetler üzerine inşa etmeliyiz.”
Temel sorun istihdam maliyeti mi?
